De jarige
van 22 januari is de Duitse arts Albert Ludwig Sigesmund Neisser (1855-1916), die belangrijke bijdragen heeft
geleverd aan de kennis over gonorroe en lepra.
Neisser werd
geboren in Schweidnitz (tegenwoordig Swidnica, Polen) als zoon van arts Moritz Neisser (1820-1896). Op het St. Maria
Magdalena Gymnasium in Breslau (nu Wroclaw) was Albert een klasgenoot van Paul Ehrlich
(1854-1915), met wie hij zijn leven lang bevriend bleef. Hij begon
geneeskunde te studeren in Breslau in 1872. Hij was geen briljant student,
aldus zijn biografie op encyclopedia.com; hij moest althans zijn tentamen
scheikunde overdoen. Maar in 1877 studeerde hij af met een thesis over
echinococcose. Hij wilde zich aanvankelijk specialiseren in interne
geneeskunde, maar er waren op dat gebied geen vacatures bij de universiteit van
Breslau, zodat hij min of meer toevallig in de dermatologie terecht kwam. In
1879 isoleerde hij het micro-organisme dat gonorroe verzoorzaakt1;
hij noemde het Micrococcus; na interventie van Paul Ehrlich kwam het organisme
bekend te staan als Gonococcus.
In 1879
maakte Neisser een studiereis naar Trondheim, Nolde en Bergen, waar hij
secretiemonsters verzamelde van meer dan honderd leprapatiënten. Terug in
Duitsland vond hij in bijna alle monsters ‘bacillen als kleine staafjes met een
lengte van ongeveer de helft van een menselijk rood bloedlichaampje, en een
breedte die ik schat op een kwart van de lengte.’2 De Noorse
bacterioloog Gerhard Armauer Hansen (1841-1912) claimde later dat hij de organismen als
eerste had waargenomen. Waarschijnlijk was Neisser wel de eerste die aantoonde
dat het organisme de ziekte veroorzaakt.
In 1880 werd Neisser benoemd tot lector en later Privatdozent
dermatologie in Leipzig. In 1882 werd hij buitengewoon hoogleraar huid- en
geslachtsziekten in Breslau, en directeur van de afdeling dermatologie. In 1889
was Neisser een van de oprichters van het Deutsche Dermatologische Gesellschaft.
Neisser's studies van syfilis verliepen minder voorspoedig. Hij was ervan
overtuigd dat injectie van bloedserum van syfilispatiënten waaruit de bacteriën
verwijderd waren zou leiden tot bescherming tegen syfilis.3 Hij
paste deze behandeling toe bij vier prostituees, die vervolgens alle vier
symptomen van syfilis ontwikkelden.4 In maart 1900 werd een
disciplinaire procedure tegen Neisser aangespannen omdat hij ‘patiënten had
geïnoculeerd zonder zich te verzekeren van de instemming van deze personen of
hun wettelijk vertegenwoordigers.’5 Hij kreeg een boete van 300
mark; er waren geen consequenties voor zijn licentie of zijn academische
positie.
In 1907 was
Neisser de eerste dermatoloog die gewoon hoogleraar werd aan de universiteit
van Breslau. Hij overleed daar op 30 juli 1916.
1.Neisser ALS. Über eine der Gonorrhoe eigenthümliche Micrococcenform. Centralblatt für
medizinische Wissenschaft 1879;17:497-500 2.Fite GL, Wade
HW. The contribution of Neisser to the establishment of the Hansen bacillus as
the etiologic agent of leprosy and the so-called Hansen-Neisser controversy.
Internat J Leprosy 1955;23:418-427 3.Neisser, A. Was wissen
wir von einer Serumtherapie bei Syphilis und was haben wir von ihr erhoffen? In
Festschrift gewidmet F.J. Pick, Arch Derm u Syph, 1898, 44:431-539 4.Jadassohn J. Albert
Neisser. 1855-1916. Arch Derm u Syph., 1916, 123:17-64 5.Elkeles, B: Medizinische
Menschenversuche gegen Ende des 19s Jahrhunderts und der Fall Neisser.
Medizinhist J 1985, 23:418-427
Morgen:The most eminent physician this England has ever produced
Commentaren
Reageren op dit artikel is mogelijk na registratie. (Login)