De jarige
van 20 oktober is de Deense anatoom Thomas Bartholin (ook wel Berthelsen of Bartholinus; 1616-1680), die als eerste
het lymfatisch systeem van de mens heeft beschreven.1
Bartholin
werd geboren in Kopenhagen, als tweede van de zes zoons van anatoom prof. Caspar Bartholin de Oudere (1585-1629). De Bartholins waren befaamde
wetenschappers; drie generaties omvatten twaalf hoogleraren geneeskunde en
anatomie aan de universiteit van Kopenhagen. Nadat de oude Bartholin was
overleden nam diens zwager Ole Worm (aka Olaus Wormius, 1588-1655), ook al een professor, de opvoeding van
Thomas over.
Thomas ging
in 1634 naar de universiteit van Kopenhagen, waar hij aanvankelijk theologie studeerde.
In 1637 begon hij met de studie geneeskunde in Kopenhagen. Hij zette zijn
studie voort in onder andere Parijs, Leiden, Bazel, Montpellier en Padua. In
Leiden was hij student bij prof. Johannes de Wale (1604-1649; naar hem is de Walaeus bibliotheek genoemd).
Op instigatie van De Wale bracht Bartholin in 1641 een uitgebreide en
verbeterde versie uit van Anatomicae Institutiones Corporis Humani, dat in 1611 was gepubliceerd door Bartholin de Oudere. Het boek is vele jaren
lang het standaard anatomische tekstboek gebleven. In Padua studeerde Bartholin
bij zijn landgenoot prof. Johann Vesling (1598-1649), samen met wie hij in 1645 een tweede versie
van de Institutiones uitbracht.
In 1646
keerde Bartholin terug naar Kopenhagen, waar hij hoogleraar filosofie, wiskunde
en taalwetenschap werd. In 1649 werd hij ook hoogleraar geneeskunde. In 1651
hoorde hij van zijn broer prof. Erasmus Bartholin (1625-1698) dat
de Franse wetenschapper Jean Pecquet (1622-1674) bij anatomisch onderzoek van honden in de thorax een
onbekende structuur had ontdekt die in de aderen uitmondde. Thomas diende bij
koning Frederik III een verzoek in om twee ter dood veroordeelde misdadigers,
en ontdekte inderdaad de ductus thoracicus, en niet lang daarna het lymfatisch
systeem. In 1653 publiceerde hij Vasa
lymphatica in homine nuper inventa, waarin hij stelde dat het lymfatisch
systeem een volledig separaat systeem is. In De Nivis Usu Medico Observationes variae (1661) maakte Bartholin voor het
eerst melding van koelingsanesthesie, en techniek die hij tijdens zijn reizen
in Italië toegepast had zien worden.
Vanaf 1660
kreeg Bartholin in toenemende mate te
kampen met gezondheidsklachten, die hem noopten zijn anatomisch onderzoek te
beëindigen. Hij wijdde zich voornamelijk aan literatuur, geschiedenis en
filosofie. In 1670 werd hij benoemd tot rector en bibiothecaris van de
universiteit van Kopenhagen. In 1673 richtte hij het eerste Deense
wetenschappelijke tijdschrift op: Acta Medica et Philosophica Hafniensia.
Hij overleed op 4 december 1680.