HPV is de oorzaak van vrijwel alle cervixmaligniteiten en van de meeste maligniteiten van orofarynx, anus, penis, vulva, en vagina. Veel van deze maligniteiten kunnen met initiële behandeling worden genezen, maar recidiverende ziekte is vaak incurabel en geassocieerd met relatief korte overleving. Immuuncheckpointblokkade met anti-PD-1 antilichamen resulteert in tumorregressie in slechts een minderheid van de patiënten. Therapeutische HPV-vaccins leiden wel tot sterke immuunrespons, maar vaccinatie alleen is evenmin effectief gebleken tegen invasieve maligniteit. Prof. Bonnie Glisson (MD Anderson Cancer Center, Houston TX) en collega’s hebben de werkzaamheid van een combinatie van beide benaderingen onderzocht. Ze publiceren de studie online in JAMA Oncology.¹

De fase 2-studie includeerde 24 patiënten met incurabele HPV16-positieve maligniteiten (vier vrouwen en twintig mannen; mediane leeftijd 60 jaar, range 36-73 jaar; 22 met orofarynx-, één met anus-, en één met cervixcarcinoom). Ze kregen het vaccin ISA101 (100 μg/peptide subcutaan) op dagen één, tweeëntwintig, en vijftig; en vanaf dag acht nivolumab 3 mg/kg intraveneus iedere twee weken voor de duur van een jaar. Het primaire eindpunt van de studie was respons. Deze werd gezien in acht patiënten (33%; 90%-bti 19%-50%). De mediane duur van respons was 10,3 maanden. Vijf van de acht patiënten hadden nog steeds respons bij data-cutoff voor het nu gepubliceerde rapport (acht maanden na inclusie van de laatste patiënt). De mediane progressievrije overleving was 2,7 maanden (95%-bti 2,5-9,4 maanden). De mediane overall survival was 17,5 maanden. Graad 3 of 4 toxiciteit werd gezien in twee patiënten; deze toxiciteiten maakten discontinuering van nivolumab noodzakelijk.

De onderzoekers concluderen dat de ORR van 33% en mediane OS van 17,5 maanden veelbelovend zijn. Er is behoefte aan een gerandomiseerde studie om de bijdrage van HPV16-vaccinatie aan tumoricidale effecten van PD-1 remming te bevestigen.

1.Massarelli E, William W, Johnson F et al. Combining immune checkpoint blockade and tumor-specific vaccine for patients with incurable human papillomavirus 16-related cancer. A phase 2 clinical trial. JAMA Oncol 2018; epub ahead of print

Summary: A phase 2 study at MD Anderson Cancer Center found that combination of immune checkpoint inhibition and tumor-specific vaccination for incurable HPV16-related cancer resulted in overall response rate of 33% and median overall survival of 17,5 months.