De internationale Intermediate Clinical Endpoints in Cancer of the Prostate werkgroep heeft op basis van negentien studies metastasevrije overleving gekozen als een betrouwbaar surrogaat-eindpunt voor overall survival van patiënten met gelokaliseerd prostaatcarcinoom. Een meta-analyse van gepubliceerde studies heeft de correlatie van andere vaak-gerapporteerde intermediaire klinische eindpunten met OS onderzocht. Dr. Laila Gharzai (University of Michigan, Ann Arbor) en collega’s publiceren de meta-analyse in The Lancet Oncology.¹

In de literatuur tussen begin 1970 en 15 januari 2020 zochten de onderzoekers gerandomiseerde studies die OS en tenminste één ander intermediair klinisch eindpunt (biochemisch falen, lokaal falen, afstandsmetastase, biochemisch-falenvrije overleving, progressievrije overleving, en metastasevrije overleving) rapporteerden, voor tenminste zeventig patiënten met gelokaliseerd prostaatcarcinoom. Het criterium voor geschiktheid als surrogaat-eindpunt was OS-correlatie van een intermediair eindpunt met R² tenminste 0,7.


De onderzoekers vonden 75 studies, met tezamen 53.631 patiënten, die aan de inclusiecriteria van de meta-analyse voldeden. De mediane follow-up was 9,1 jaar (IQR 5,7-10,6). De R² voor correlatie met OS was 0,38 (95%-bti 0,11-0,64) voor biochemisch falen; 0,12 (0,003-0,33) voor biochemisch-falenvrije overleving; 0,28 (0,0045-0,65) voor biochemisch en klinisch falen; en 0,085 (0-0,37) voor lokaal falen. Progressievrije overleving was matig gecorreleerd met OS (R² 0,46; 95%-bti 0,22-0,67), en metastasevrije overleving was sterk gecorreleerd met OS (R² 0,78; 95%-bti 0,59-0,89)

De onderzoekers concluderen dat intermediaire klinische eindpunten op basis van biochemisch en lokaal falen niet geschikt zijn als surrogaat-eindpunten voor OS in gelokaliseerd prostaatcarcinoom. De meta-analyse valideerde wel metastasevrije overleving als geschikt surrogaat-eindpunt.

1.Gharzai LA, Jiang R, Wallington D et al. Intermediate clinical end points for surrogacy in localised prostate cancer: an aggregate meta-analysis. Lancet Oncol 2021;22:402-410

Summary: A meta-analysis of 75 trials (53,631 patients) found that intermediate clinical endpoints based on biochemical and local failure are no reliable surrogate endpoints for overall survival in localized prostate cancer. The meta-analysis validated metastasis-free survival as surrogate endpoint.