Albert Neisser
De jarige
van 22 januari is de Duitse arts Albert Ludwig Sigesmund Neisser (1855-1916), die belangrijke bijdragen heeft
geleverd aan de kennis over gonorroe en lepra.Neisser werd geboren in Schweidnitz (tegenwoordig Swidnica, Polen) als zoon van arts Moritz Neisser (1820-1896). Op het St. Maria Magdalena Gymnasium in Breslau (nu Wroclaw) was Albert een klasgenoot van Paul Ehrlich (1854-1915), met wie hij zijn leven lang bevriend bleef. Hij begon geneeskunde te studeren in Breslau in 1872. Hij was geen briljant student, aldus zijn biografie op encyclopedia.com; hij moest althans zijn tentamen scheikunde overdoen. Maar in 1877 studeerde hij af met een thesis over echinococcose. Hij wilde zich aanvankelijk specialiseren in interne geneeskunde, maar er waren op dat gebied geen vacatures bij de universiteit van Breslau, zodat hij min of meer toevallig in de dermatologie terecht kwam. In 1879 isoleerde hij het micro-organisme dat gonorroe verzoorzaakt1; hij noemde het Micrococcus; na interventie van Paul Ehrlich kwam het organisme bekend te staan als Gonococcus.
In 1879 maakte Neisser een studiereis naar Trondheim, Nolde en Bergen, waar hij secretiemonsters verzamelde van meer dan honderd leprapatiënten. Terug in Duitsland vond hij in bijna alle monsters ‘bacillen als kleine staafjes met een lengte van ongeveer de helft van een menselijk rood bloedlichaampje, en een breedte die ik schat op een kwart van de lengte.’2 De Noorse bacterioloog Gerhard Armauer Hansen (1841-1912) claimde later dat hij de organismen als eerste had waargenomen. Waarschijnlijk was Neisser wel de eerste die aantoonde dat het organisme de ziekte veroorzaakt.
In 1880 werd Neisser benoemd tot lector en later Privatdozent dermatologie in Leipzig. In 1882 werd hij buitengewoon hoogleraar huid- en geslachtsziekten in Breslau, en directeur van de afdeling dermatologie. In 1889 was Neisser een van de oprichters van het Deutsche Dermatologische Gesellschaft.
Neisser's studies van syfilis verliepen minder voorspoedig. Hij was ervan overtuigd dat injectie van bloedserum van syfilispatiënten waaruit de bacteriën verwijderd waren zou leiden tot bescherming tegen syfilis.3 Hij paste deze behandeling toe bij vier prostituees, die vervolgens alle vier symptomen van syfilis ontwikkelden.4 In maart 1900 werd een disciplinaire procedure tegen Neisser aangespannen omdat hij ‘patiënten had geïnoculeerd zonder zich te verzekeren van de instemming van deze personen of hun wettelijk vertegenwoordigers.’5 Hij kreeg een boete van 300 mark; er waren geen consequenties voor zijn licentie of zijn academische positie.
In 1907 was Neisser de eerste dermatoloog die gewoon hoogleraar werd aan de universiteit van Breslau. Hij overleed daar op 30 juli 1916.
1.Neisser ALS. Über eine der Gonorrhoe eigenthümliche Micrococcenform. Centralblatt für medizinische Wissenschaft 1879;17:497-500
2.Fite GL, Wade HW. The contribution of Neisser to the establishment of the Hansen bacillus as the etiologic agent of leprosy and the so-called Hansen-Neisser controversy. Internat J Leprosy 1955;23:418-427
3.Neisser, A. Was wissen wir von einer Serumtherapie bei Syphilis und was haben wir von ihr erhoffen? In Festschrift gewidmet F.J. Pick, Arch Derm u Syph, 1898, 44:431-539
4.Jadassohn J. Albert Neisser. 1855-1916. Arch Derm u Syph., 1916, 123:17-64
5.Elkeles, B: Medizinische Menschenversuche gegen Ende des 19s Jahrhunderts und der Fall Neisser. Medizinhist J 1985, 23:418-427
Morgen:The most eminent physician this England has ever produced