De jarige van 16 september is de Hongaarse arts Albert von Szent-Györgyi de Nagyrápolt (1893-1986), die in 1937 de Nobelprijs kreeg ‘for his discoveries in connection with the biological combustion processes, with special reference to vitamin C and the catalysis of fumaric acid.’

Von Szent-Györgyi werd geboren in Boedapest, als zoon van grootgrondbezitter Nicolaus von Szent-Györgyi en Josephine Lenhossék.¹ Albert deed zijn eindexamen van de middelbare school in 1911, en begon aan zijn studie geneeskunde in Boedapest. In 1914 moest hij zijn studie onderbreken omdat hij werd opgeroepen voor militaire dienst bij de geneeskundige troepen. Hij diende aan het Russische en het Italiaanse front, en werd onderscheiden met een zilveren medaille wegens betoonde moed. In 1916 werd hij uit het leger ontslagen nadat hij gewond was geraakt (volgens zijn biografie op Nobelprize.org werd hij wounded in action). Terug in Boedapest voltooide hij zijn studie in 1917.

Tussen 1917 en 1922 deed Von Szent-Györgyi farmacologisch en biochemisch onderzoek in Boedapest, Praag, Berlijn, Hamburg en Leiden. De basis voor het werk waarvoor hij de Nobelprijs kreeg legde hij vanaf 1922 in het laboratorium van fysioloog prof. Hartog Jacob Hamburger (1859-1924) in Groningen. Hij hield zich daar bezig met onderzoek naar de chemie van de celademhaling. Hij beschreef de onderlinge afhankelijkheid van zuurstof- en waterstofactivering, en toonde de aanwezigheid aan van co-dehydrases en polyfenoloxidase systemen in planten. Van 1927 tot 1930 deed hij onderzoek in Cambridge (VK), de Mayo Clinic in Rochester (Minnesota) en weer in Cambrigde, in het laboratorium van prof. Sir Frederick Gowland Hopkins (1861-1947). Hier isoleerde hij een reducerende verbinding uit bijnieren (nu bekend als ascorbinezuur).

In 1930 werd Szent-Györgyi hoogleraar Medische Chemie aan de universiteit van Szeged (Hongarije), waar hij het anti-scheurbuik effect van ascorbinezuur ontdekte (de naam ascorbinezuur is afgeleid van ‘anti scorbutic factor’). Hij stelde ook vast dat paprika (Capsicum annuum) een rijk bron van vitamine C is. Daarnaast ging hij verder met zijn onderzoek van de celademhaling, en ontdekte fumaarzuur en andere stadia in wat bekend zou komen te staan als de citroenzuurcyclus.

Naast zijn wetenschappelijke werk was Szent-Györgyi in de jaren dertig actief in het Hongaarse anti-fascistische verzet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchtte hij via Caïro (waar hij een lezing moest geven) naar Zweden. Na de oorlog keerde hij terug naar Hongarije, maar hij was een tegenstander van het communistische regime. in 1947 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij directeur werd van het Institute for Muscle Research in Woods Hole (Massachusetts). In 1955 werd hij Amerikaans staatsburger. Hij deed ook onderzoek naar kanker, en was een van de oprichters van de National Foundation for Cancer Research. Hij overleed in Woods Hole op 22 oktober 1986.

1.http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1937/szent-gyorgyi-bio.html

Morgen: Hij wist lijken tot postume grimassen te brengen.