Pancreas ductaal adenocarcinoom (PDAC) wordt beschouwd als een niet-immunogeen neoplasme, dat niet kan worden behandeld met single-agent immuuntherapie omdat de complexe tumor-micro-omgeving (TME) een barrière vormt voor immuuninfiltratie en –functie. Onderzoekers uit de groep van dr. Lei Zheng (John Hopkins University, Baltimore) publiceren vandaag online in Cancer Immunology Research een studie naar de mogelijkheid om deze barrièrewerking van de TME te verminderen door neoadjuvante en adjuvante behandeling met het vaccin GVAX.¹

Tussen 2008 en 2012 werden 59 resectabel PDAC-patiënten in de studie geïncludeerd en gerandomiseerd naar één van drie behandelingen. De patiënten in arm A kregen intradermaal GVAX, de patiënten in arm B kregen GVAX plus een dosis intraveneus cyclofosfamide één dag voor iedere vaccinatie, en de patiënten in arm C kregen GVAX plus eenmaal daags oraal cyclofosfamide gedurende alternerende weken. De eerste GVAX-toediening vond plaats 2 weken voor de chirurgie. Bij 54 patiënten vond succesvolle pancreaticoduodenectomie plaats, waarna ze de tweede GVAX-behandeling kregen. Vijftien patiënten werden uit de studie genomen wegens recidief onmiddellijk na de chirurgie of andere kwaadaardige nieuwvormingen. De klinische uitkomsten zullen later worden gepubliceerd.

In het nu gepubliceerde artikel vergelijken de onderzoekers de tumor-specimina van de 39 patiënten die in de studie bleven met tumormonsters van patiënten uit andere studies: 4 niet-gevaccineerde patiënten, en 54 patiënten bij wie de tumoren werden verwijderd alvorens ze gevaccineerd werden. Bij 33 van de 39 patiënten die het vaccin kregen twee weken voor ze geopereerd werden zagen de onderzoekers intratumorale tertiaire lymfoïd-aggregaten, die na immuunhistochemische analyse regulatorische structuren van adaptieve immuniteit bleken te zijn. In deze aggregaten zagen de onderzoekers een toename van de verhouding tussen effector T-cellen en regulatorische T-cellen. Ze vonden in de aggregaten genexpressiesignaturen in vijf signaalroutes (betrokken bij de regulering van immuuncelactivering) die geassocieerd waren met betere respons na de vaccinatie. Suppressie van de Treg-route en versterking van de Th17-route waren geassocieerd met verbeterde overleving. Volgens Zheng en collega’s laat de studie zien dat immuuntherapie ‘niet-immunogene’ neoplasmen kan omzetten in ‘immunogene neoplasemen, door het induceren van infiltratie van T-cellen en ontwikkeling van tertiairre lymfoïde structuren in de TME.

• 1.Lutz ER, Wu AA. Bigelow E et al. Immunotherapy converts nonimmunogenic pancreatic tumors into immunogenic foci of immune regulation. Cancer Immunol Res 2014;2:1-16