De jarige van 26 januari is de Canadese endocrinoloog Janos Hugo Bruno Selye (1907-1982), die veel heeft bijgedragen aan de inzichten op het gebied van gezondheidseffecten van stress.

Selye werd geboren in Wenen (destijds Oostenrijk-Hongarije) als zoon van de Hongaarse legerarts Hugo Selye. Janos, later Hans, ging naar school in Komarno (nu Slowakije) waar zijn vader gestationeerd was. Hij studeerde geneeskunde aan de Duitse Universiteit van Praag (MD 1929) en aan de universiteiten in Parijs en Rome. Hij deed onderzoek bij het Instituut voor Experimentele Pathologie in Praag, waar hij in 1931 zijn PhD-titel verwierf (later zou hij ook een DSc-titel krijgen, plus 43 eredotoraten). In 1931 werd hij onderzoeker bij Johns Hopkins University in Baltimore, en in 1932 zette hij zijn onderzoek voort als lector aan McGill University in Montreal. Hij werd hoogleraar histologie (1941) en directeur van het Institute of Experimental Medicine and Surgery van de Université de Montreal (1945-1976). In 1975 richtte hij daar het International Institute of Stress op.

In 1936 publiceerde Selye in Nature zijn beroemde Letter to the editor over het General Adaptation Syndrome, een vorm van stress die hij waarnam bij ratten na injectie van een ovariumextract.¹ Zijn oorspronkelijke doel was het identificeren van een nieuw hormoon. Hij nam echter waar dat het extract leidde tot zwelling van de cortex van de bijnieren, atrofie van de thymus, ontstaan van ulcera in de maag en het duodenum, en uiteindelijk de dood. Later stelde hij vast dat hij dezelfde effecten ook kon teweeg brengen door het toedienen van andere toxische verbindingen, door het toebrengen van fysieke schade, en door ongunstige omgevingskenmerken. Selye toonde aan dat ook bij de mens stress-geïnduceerde verstoring van het hormonale systeem kan leiden tot ’diseases of adaptation’, zoals hartafwijkingen en hoge bloeddruk.

Selye muntte het woord ‘stress’, dat in verscheidene talen het woordenboek heeft gehaald.² Hij onderscheidde negatieve (‘distress’) en positieve (‘eustress’) vormen van stress. Hij was de eerste die de HPA-as (hypothalamic-pituitary-adrenal axis) beschreef. Hij onderscheidde drie stadia in de respons van het lichaam op een stressor: alarm, weerstand, en uitputting.

Selye was auteur van zeven populaire boeken, waaronder Stress without Distress.³ Samen met veertig collega’s publiceerde hij meer dan 1700 artikelen in wetenschappelijke tijdschriften.

Selye overleed in Montreal op 16 oktober 1982.

1.Selye H. A syndrome produced by diverse nocuous agents. Nature 1936;138:32
2.Szabo S, Tache Y, Somogyi A. The legacy of Hans Selye and the origins of stress research: a retrospective 75 years after his landmark brief ‘letter’ to the editor of Nature. Stress 2012;15:472-478
3.Selye H. Stress Without Distress. 1974. Philadelphia: J.B.Lippincott Co. ISBN 978-0379010264

Morgen: Toen de kist geopend werd begon het lijk weer te ademen